Prowadząc gospodarstwo rolne specjalizujące się w produkcji papryki ważne jest wykonanie rachunku ekonomicznego. Wykonanie rachunku ekonomicznego umożliwia porównanie nakładów związanych z podejmowanymi działaniami i efektów, jakie gospodarstwo rolne zamierza osiągnąć. Prostymi narzędziami rachunku ekonomicznego są kalkulacje rolnicze. Umożliwiają one producentowi znalezienie odpowiedzi odnoszącej się do skali produkcji oraz kosztów, a także jej dochodowości i opłacalności.
Istotne jest, aby rachunek dochodu rolniczego realizować na podstawie rzeczywistych danych pochodzących z ewidencji produkcji, sprzedaży, nakładów oraz wydatków. Podstawą do wyrażenia wyniku ekonomicznego uzyskanego w wyniku prowadzenia gospodarstwa rolnego jest dochód rolniczy.
Poprzez odjęcie od wartości produkcji wraz z dopłatami, kosztów bezpośrednich i pośrednich rzeczywistych, a także szacunkowych otrzymamy osiągnięty dochód rolniczy w danym gospodarstwie rolnym. Znaczny wpływ na wysokość kosztów poniesionych w trakcie produkcji papryki ma system uprawy, ceny środków produkcji, posiadanie własnego ujęcia wody, odległość od miejsca sprzedaży produktu, a także koszty pracy w danym rejonie.
W trakcie prowadzenia produkcji papryki producenci napotykają się z pojęciem kosztów bezpośrednich. Są to nakłady poniesione na produkcję, a dzięki znajomości ich cen rolnik może dokonać wyliczenia kosztów związanych bezpośrednio z tą produkcją. Do tej grupy kosztów zalicza się m.in. koszt rozsady papryki, nawozów, środków ochrony roślin.
Druga grupę kosztów stanowią koszty pośrednie, które dzieli się na ogólnoprodukcyjne i ogólnogospodarcze. Koszty ogólnoprodukcyjne należą do kosztów, które są wspólne dla określonego działu produkcji. Koszty ogólnogospodarcze to koszty związane z istnieniem i prowadzeniem gospodarstwa.
Podatek rolny jest zaliczany do grupy kosztów ogólnogospodarczych. W rachunku ekonomicznym występuje także podział kosztów na koszty zmienne i stałe. Koszty zmienne w produkcji papryki stanowią koszty zakupu rozsady, nawozów mineralnych, środków ochrony roślin. Koszty zmienne zależą od zmian zachodzących w poziomie produkcji i w momencie zwiększenia produkcji wspomniane koszty wzrastają. W takcie produkcji papryki może wystąpić odwrotna zależność. Natomiast koszty stałe ponoszone w gospodarstwach rolnych są na tym samym poziomie i niezależne od zmian wielkości i intensywności produkcji. Przykładem kosztów stałych ponoszonych w trakcie produkcji papryki jest amortyzacja tunelu foliowego. Producent decydując się na postawienie tunelu foliowego ponosi często znaczącej wysokości jednorazowy wydatek. Wartość inwestycji należy rozplanować na przewidywany albo umowy czas ich eksploatacji.
Podstawą w trakcie wykonywania kalkulacji rolniczych jest nadwyżka bezpośrednia. Służy ona do klasyfikacji gospodarstw, porównywania gospodarstw pomiędzy sobą oraz wspiera podejmowanie decyzji. Fundamentem do sformułowania wyniku ekonomicznego osiągniętego z prowadzenia gospodarstwa rolnego jest dochód rolniczy netto. Producent papryki obliczając wartość dochodu rolniczego netto musi od wartości produkcji odjąć koszty bezpośrednie, pośrednie rzeczywiste, a także pośrednie szacunkowe.
Producent dzieląc wartość produkcji przez koszty ogółem a potem mnożąc wynik razy 100 uzyska wskaźnik opłacalności produkcji. Wartość wskaźnika powyżej 100% wskazuje, ze produkcja papryki jest opłacalna przy przyjętym poziomie kosztów, plonu oraz ceny za jednostkę. Wzrost plonu z uprawy w tunelu foliowym ma wpływ na wzrost opłacalności produkcji papryki. Malejący plon uzyskany z produkcji spowoduje spadek opłacalności produkcji, ponieważ reszta kosztów pośrednich będzie utrzymywała się na porównywalnym poziomie. W produkcji papryki pod osłonami podstawowymi kosztami ponoszącymi w procesie produkcji są koszty nawozów, środków ochrony roślin, siły roboczej, amortyzacji, koszty nawadniania oraz koszty sprzedaży.
Ważnym elementem dla producentów papryki jest poznanie struktury kosztów ponoszonych w ich gospodarstwie. Wykonanie kalkulacji umożliwia ocenę udziału pojedynczych składników kosztowych oraz podjęcie decyzji odnośnie ich obniżenia. Na wykresie 1 została przybliżona struktura kosztów ponoszonych w gospodarstwie zajmującym się produkcją papryki, z której wynika, że koszty bezpośrednie oraz amortyzacja tunelu foliowego stanowią przeszło połowę wszystkich kosztów mających znaczący wpływ na końcowy koszt jednostkowy. Pozostałe koszty bezpośrednie stanowią 40% kosztów produkcji poniesionych w trakcie produkcji papryki.
Wykres 1. Modelowa struktura kosztów ponoszonych w trakcie produkcji papryki o powierzchni 240 m2
Źródło: Opracowanie własne
Znaczącym czynnikiem wpływającym na opłacalność produkcji papryki jest zastosowana technologia produkcji. Duży wpływ ma konstrukcja tunelu foliowego, która wpływa bezpośrednio na koszty amortyzacji. Producenci papryki pod osłonami decydują się na zastosowanie tunelu drewnianego, który wydaje się najtańszym rozwiązaniem. Jednakże w momencie uwzględnienia kosztów ponoszonych na amortyzacje taka technologia produkcji jest najmniej korzystna dla producenta. Produkcja papryki w tunelu metalowym i tunelu typu „Haygrove” cechuje się wysokimi początkowymi kosztami inwestycyjnymi, to konstrukcja jest użytkowana przez wiele lat.
Istotny wpływ na opłacalność produkcji ma uzyskany plon, jakość papryki, a także oferowana cena za wyprodukowany produkt. Uzyskanie przez producenta dużego plonu o wysokim udziale papryki charakteryzującej się wysoką jakością w ogólnym plonie zwiększa opłacalność. Niekiedy w wyniku uzyskania owoców o niskiej jakości lecz wysokim plonie opłacalność będzie zbliżona do niskiego plonu ogólnego z dużym udziałem papryki wysokiej jakości.
Producenci papryki chcąc uzyskać wyższe plony muszą zwiększyć nakłady ponoszone w trakcie produkcji, co przekłada się na wyższe koszty. W produkcji papryki kluczową rolę stanowią warunki polowe (m.in. ukształtowanie terenu, struktura gleby, stosunki wodne gleby), a także warunki atmosferyczne (m.in. temperatura, suma opadów atmosferycznych). W praktyce ogrodniczej ważne jest działanie producenta, czyli precyzja oraz terminowość wykonywanych zabiegów, dawkowanie nawozów.
A może czas na zmiany?
Producenci papryki produkowanej pod osłonami w celu poprawy opłacalności powinni pozyskiwać nowe rynki zbytu dla wyprodukowanych owoców. Obecnie ponad 50% produkcji papryki spod osłon jest sprzedawana za pośrednictwem punktów skupu. W Polsce rolnicy specjalizujący się w uprawie papryki pod osłonami nie wykazują inicjatywy współdziałania w grupach oraz organizacjach producentów owoców i warzyw.
O autorze
Anna Sobczak
