Uprawa pomidora pod osłonami w cyklu całorocznym decyduje o podniesieniu rentowności gospodarstwa i pozwala na skrócenie okresu amortyzacji szklarni. W warunkach świetlnych panujących na terenie Polski rośliny cierpią na deficyt światła, który przekłada się na spadek produktywności roślin. Dzięki zastosowaniu odpowiednich warunków w procesie doświetlania oraz systemów oświetleniowych poprawia się opłacalność produkcji pomidora pod osłonami.
Warunki świetlne w szklarni
Naturalne warunki świetlne w okresie jesienno-zimowym są nawet dwukrotnie niższe od zapotrzebowania rozsady pomidora uprawianej w tym okresie. Optymalne natężenie światła dla prawidłowego przebiegu procesu fotosyntezy u roślin mieści się w zakresie 80–100 µmol m-1 s-1, podczas gdy w pochmurne dni do roślin dociera zaledwie 40–50 µmol m-1 s-1.
Ograniczeniem w dostępie światła są materiały, z których zbudowane są szklarnie i tunele. Intensywność promieniowania w obiektach zmniejsza się średnio o 20–40% w porównaniu do otwartej przestrzeni i jest uzależniona od kierunku ich usytuowania. Szklarnie skierowane na wchód-zachód zapewniają roślinom korzystniejsze warunki świetlne w porównaniu do ustawienia północ-południe. Na ilość promieni docierających do uprawy ma również wpływ stopień zabrudzenia powierzchni obiektu oraz rodzaj materiału, z którego są zbudowane konstrukcje.
Światło efektywne
Dokonując wyboru źródła światła, należy kierować się właściwą intensywnością promieniowania w zakresie fotosyntetycznie czynnym. Zapotrzebowanie roślin na światło mieści się w zakresie promieniowania o długości fali 400–700 nm. W widmie obecnym w procesie doświetlania roślin ma znaczenie zakres widma dla barwy niebieskiej (400–500 nm) i czerwonej (600–700 nm).
Za pomocą sztucznego oświetlenia można sterować zakresem widma i natężeniem światła, a tym samym modyfikować wzrost i rozwój roślin. Sposób doświetlania wykorzystywany w uprawie pomidora polega na zwiększeniu natężenia oświetlenia w połączeniu z naturalnym dniem. Metoda ta nosi nazwę doświetlania asymilacyjnego i jest stosowana w okresie od listopada do lutego.
Źródła oświetlenia
Skuteczność świetlna w uprawach pod osłonami jest uzależniona od wydajności przemiany energii elektrycznej w światło oraz intensywności promieniowania w zakresie fotosyntetycznie czynnym – w spektrum dostosowanym do wymagań fizjologicznych roślin pomidora. Polecane źródła światła do uprawy pod osłonami to: świetlówki, lampy sodowe (HPS), lampy metalohalogenkowe (MH) oraz lampy LED. Przy ich wyborze należy kierować się efektywnością doświetlenia oraz kosztami ponoszonymi na początku i w trakcie eksploatacji urządzeń.
Technologia energooszczędna
Optymalnym połączeniem wydajności i energooszczędności jest wykorzystanie diod elektroluminescencyjnych (LED). Jednak z uwagi na wysoką cenę lamp LED zostały opracowane technologie mieszane. Badania naukowe potwierdzają możliwość uzyskania wysokich plonów przy zastosowaniu oświetlenia LED również w połączeniu z lampami sodowymi (HPS). Metoda polega na wykorzystaniu 60% światła z lamp sodowych (montowanych na górze) oraz 40% z LED (doświetlających dolne partie roślin).
Wysoki poziom opłacalności można uzyskać przy relatywnie niskich kosztach produkcji. Elektroniczne systemy regulacji strumienia świetlnego w szklarni umożliwiają dodatkową oszczędność w granicach 5–10% energii. Ich zaletą jest uwzględnianie intensywności światła naturalnego przy dostosowaniu natężenia oświetlenia asymilacyjnego do aktualnego zapotrzebowania roślin.
Efektywność produkcji
Na etapie projektowania szklarni należy jednak brać pod uwagę fakt, że koszty nakładu związanego z instalacją wysokiej jakości systemów oświetleniowych zostaną zrekompensowane dopiero w perspektywie kilku lat. Tym niemniej jest to inwestycja przyszłościowa gwarantująca znaczne przychody.
Korzyści płynące z doświetlania w uprawie pomidora polegają na utrzymaniu ciągłości uprawy w cyklu całorocznym, przyspieszeniu produkcji rozsady, skróceniu czasu uzyskania plonu oraz zwiększeniu liczby wyprodukowanych warzyw nawet o ok. 40% (plon uzyskany z wykorzystaniem technologii LED może wynieść w granicach 95–100 kg/m2). Brak podaży pomidorów z upraw tradycyjnych w okresie wczesnowiosennym pozwala otrzymać wysokie ceny rekompensujące koszty produkcji – inwestycji i zużycia energii elektrycznej, a tym samym poprawić rentowność gospodarstwa.
O autorze
Anna Ewa Michowska
