Topinambur, zwany inaczej słonecznikiem bulwiastym lub karczochem jerozolimskim, zniknął z naszych stołów, i w zasadzie z naszej świadomości, po II wojnie światowej. Podczas niej co prawda niejednemu uratował życie, będąc jedynym łatwo dostępnym pożywieniem, ale stało się to jego przekleństwem. Mocno kojarzony z okresem biedy i głodu na kilkadziesiąt lat został całkowicie zapomniany i zastąpiony przez bardziej „luksusowego” ziemniaka. Ostatnio wraca do łask w kuchni i ogrodzie.
Słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus) jest rośliną wieloletnią należącą do rodziny astrowatych. Osiąga do 3 m wysokości, uprawiany jest z bulw, w smaku bardzo przypomina karczocha zwyczajnego. Jego uprawa nie nastręcza tak wiele trudności. Zaletą topinamburu jest to, że pomiędzy jego łodygami nie rosną chwasty – są przez nie zagłuszane. Bulwy topinamburu obiera się podobnie jak ziemniaki, w przeciwieństwie do nich można je jednak spożywać na surowo.
Zastosowanie
Bulwy doskonale nadają się także do gotowania, smażenia, pieczenia czy duszenia. Są bardzo bogate w inulinę (ok. 17%), wielocukier będący naturalnym prebiotykiem, wspomagający prawidłowy rozwój flory jelitowej. Inulina w trakcie obróbki termicznej rozkłada się do fruktozy, w związku z czym topinambur jest szczególnie polecany w diecie diabetyków. W Polsce produkowany jest lek na bazie bulw topinamburu wspomagający leczenie cukrzycy. Ponadto topinambur charakteryzuje się wysoką zawartością krzemionki, dzięki czemu dobrze wpływa na kondycję włosów, skóry i paznokci. Zawiera także cenne minerały i witaminy. Wykazuje działanie antynowotworowe i jest pod tym kątem szeroko badany.
Topinambur może być również stosowany jako roślina pastewna, wszystkie jej części mogą służyć jako pokarm dla zwierząt w postaci kiszonki, suszu lub granulatu.
Czy się opłaca?
Z 1 ha uprawy otrzymuje się do 200 ton zielonej masy i do 90 ton bulw. W Polsce można osiągnąć plon rzędu 70 t/ha zielonej masy i do 30–40 t/ha bulw. Topinambur może być traktowany jako roślina energetyczna – surowcem są pędy i liście, z których produkuje się brykiety lub granulat. Plon suchej masy z 1 ha uprawy tej rośliny pozwala na uzyskanie ok. 90 GJ energii. Dla porównania ze zrębków wierzby energetycznej możemy uzyskać ok. 20 GJ energii w przeliczeniu na hektar uprawy.
Atut stanowi również fakt, że roślina ta doskonale nadaje się do celów rekultywacyjnych. Może być sadzona na terenach nawet silnie zdegradowanych oraz zasolonych. Pod uprawę na cele konsumpcyjne także nie wymaga specjalnie żyznych terenów – może rosnąć na każdym gruncie, nie lubi jedynie gleb o bardzo kwaśnym odczynie oraz mocno podmokłych. Odznacza się dużą zdrowotnością i odpornością na mróz, a odpowiednio prowadzona plantacja może posłużyć nawet przez 10 lat. Do założenia 1 ha uprawy potrzeba 1–2 ton sadzeniaków. Cena 1 kg bulw konsumpcyjnych sięga 6 zł. W Polsce zarejestrowane do uprawy są dwie odmiany słonecznika bulwiastego: ‘Alba’ o wydłużonych, białych bulwach oraz ‘Rubik’ o bulwach okrągłych i fioletowo nabiegłych. Cena skupu bulw sięga 0,5–1 zł/kg w zależności od sezonu. Biorąc pod uwagę niewielkie wymagania uprawowe tej rośliny, jej produkcja prawdopodobnie z roku na rok będzie rosną
O autorze
Agnieszka Kidawska
gdzie mogę kupić sadzeniaki Topinambura?