Koncentracja zanieczyszczeń w środowisku w ostatnich dziesięcioleciach znacznie wzrosła. W przeciwieństwie do zanieczyszczeń organicznych podlegających procesom degradacji, metale ciężkie nie ulegają rozkładowi biologicznemu, a jedynie mogą przekształcać się z form utlenionych czy organicznych kompleksów do innych form pozostających w środowisku. Stąd potrzeba neutralizacji składników chemicznych z gleb.
Fitoremediacja, określana również jako „zielona technologia”, polega na usuwaniu zanieczyszczeń ze środowiska przy pomocy roślin. Obejmuje kilka technologii rekultywacji: fitoekstrakcję (usuwanie pierwiastków śladowych przez intensywne pobieranie i magazynowanie w nadziemnych częściach roślin), fitodegradację (rozkład substancji ogranicznych przez rośliny przy współpracy z mikroorganizmami), fitowolatyzację (transformacja zanieczyszczeń w formy lotne), fitostabilizację (unieruchomienie i ograniczenie dostępności metali ciężkich w glebie). Techniki te mają wiele zalet: są bezpieczne dla środowiska naturalnego, ekonomiczne, w małym stopniu ingerują w ekosystemy, dlatego warto zastanowić się nad ich wprowadzeniem. Pewnym ograniczeniem opisywanych technik może być tolerancja rośliny na stężenie zanieczyszczeń w glebie oraz odpowiednie warunki glebowe potrzebne dla rozwoju zastosowanych roślin. Metoda fitoremediacji postrzegana jest jako alternatywa dla metod fizycznych oraz chemicznych, a rozwój technik inżynierii genetycznej poszukujących nowych gatunków przyczyni się do szerszego wykorzystania tej ekologicznej metody oczyszczania gleby.
Pozyskiwanie biomasy – nowy kierunek produkcji?
Produkcja i pozyskiwanie biomasy wierzby jest nowym, rozwijającym się kierunkiem produkcji rolniczej. Związane jest to przede wszystkim z wysokim potencjałem plonotwórczym oraz szerokim spektrum wykorzystania biomasy wierzby. Wierzba, oprócz znaczenia w energetyce odnawialnej, dzięki zdolności wbudowywania w swoją biomasę metali ciężkich idealnie nadaje się do procesu fitoremediacji. Wierzba to pospolicie występująca w naszym kraju roślina obejmująca około 26 gatunków. Najczęściej naturalnie występuje w siedliskach wilgotnych m.in. nad brzegami wód, w wilgotnych lasach i przy drogach. Właściwościami, które wyróżniają wierzbę spośród innych gatunków jest m.in. szybki wzrost, nieskomplikowany proces namnażania, skłonność do hybrydyzacji (tworzenia mieszańców).
Wiele badań wskazuje, że najlepsze efekty w fitoremediacji daje wierzba wiciowa (Salix viminalis L.), dzięki dobrym właściwościom adaptacyjnym, szybko przystosowuje się do prawie każdego siedliska. Ponadto ma zdolność absorbowania biogenów oraz innych pierwiastków śladowych, co sprzyja detoksykacji gruntu. Dodatkowo stabilizuje i umacnia grunt. Ze względu na niewielki udział metali ciężkich w składzie chemicznym wierzby, popiół z jej spalania jest bezpieczny dla środowiska i można go rolniczo wykorzystać, jako nawóz mineralny.
O autorze
Natalia Chodkowska
