Choroby przechowalnicze to jeden z najczęstszych i poważnych problemów producentów jabłek. Powodują je grzyby z rodzaju Pezicula (gorzka zgnilizna jabłek), Botrytis cinerea (szara pleśń), Penicillium expansum (mokra zgnilizna) i Monilinia fructigena (brunatna zgnilizna). Choroby te są szczególnie szkodliwe, ponieważ skutkują całkowitym zniszczeniem owoców. Jak prawidłowo je rozpoznać i zwalczać, by nie narazić zbiorów na straty?
Gorzka zgnilizna jabłek – straty mogą wynosić nawet 20–50% owoców. Zarodniki grzybów tworzą się na pędach i dostają na jabłka wraz z kroplami deszczu w drugiej połowie lata. Po zakażeniu jabłek ujawnia się biochemiczna odporność niedojrzałego owocu i choroba przestaje się rozwijać. Jest to szczególnie niebezpieczne, bo podczas wstawiania owoców do chłodni nie można ocenić ich stanu zdrowotności i określić długości przechowywania. Gdy jabłka zaczynają dojrzewać w chłodni, można zauważyć pierwsze plamki gnilne wokół przetchlinek. Jeżeli te same zakażone jabłka umieścimy w różnych obiektach przechowalniczych, to objawy choroby najwcześniej ujawnią się w przechowalni. W następnej kolejności będą one widoczne w chłodni, a najpóźniej w chłodni z kontrolowaną atmosferą (KA utrzymywana w chłodni nie hamuje rozwoju choroby). Zdarza się też, że podczas przechowywania objawy choroby nie są w ogóle widoczne i ujawniają się dopiero podczas obrotu handlowego. Aby tego uniknąć, celowo wyjmuje się próbki owoców z miejsca przechowywania i umieszcza w temperaturze pokojowej, by wspomóc dojrzewanie. Tym samym można przewidzieć ewentualne zagrożenie ze strony gorzkiej zgnilizny.
Odmianami najbardziej podatnymi na tę chorobę są: Golden Delicious, Pinova, Gala, Ligol, Elstar, Szampion, Topaz, Goldstar, Freedom.
Szara pleśń jabłek – druga pod względem częstości występowania choroba przechowalnicza tych owoców. W latach z dużą ilością opadów może ujawnić się już w sadzie jako sucha lub mokra zgnilizna przykielichowa. Zakażone zostają kwiaty, a sprzyja temu wilgotna i chłodna pogoda w czasie kwitnienia. Grzyb może zakażać również poprzez uszkodzenia skórki. W trakcie przechowywania gnijące owoce pokryte zostają strzępkami szarej grzybni. Powstają gniazda gnilne, które przenoszą się na sąsiadujące jabłka. Zasięg choroby zależy od długości przechowywania. Im okres ten jest dłuższy, tym więcej zainfekowanych jabłek. Rozwojowi choroby sprzyja również słaba wentylacja pomieszczeń przechowalniczych.
Najbardziej podatne na szarą pleśń odmiany to: Ligola, Elstar, Glostera.
Mokra zgnilizna jabłek – choroba rozwija się w miejscu zranienia skórki, powstałego najczęściej poprzez nieostrożne zbiory. Objawem jest gnicie jabłek, które stają się bardzo miękkie, wodniste, wydzielają przy tym nieprzyjemny zapach. Straty wynoszą jedynie ok. 1– 3%, pod warunkiem że na samym początku podejmie się odpowiednie kroki ochronne.
Brunatna zgnilizna jabłek – choroba ta ma dwie formy – letnią i przechowalniczą. Najczęściej spotykana jest pierwsza, objawiająca się gnijącymi owocami w sadzie. Grzyb poraża w miejscach uszkodzeń, powstałych np. poprzez żerowania szkodników. Gnijące jabłka są twarde, czarne i zasychają w postaci mumii – pozostawione na drzewach lub pod nimi są źródłem zakażenia. Latem tworzą się na nich zarodniki. Brunatna zgnilizna jest chorobą przechowalniczą ujawniającą się najwcześniej (już w pierwszym miesiącu przechowywania), powodując jedynie 2–3% strat.
Najbardziej podatne na brunatną zgniliznę odmiany to: Mc Intosh, Cortland, Lobo.
Jak zabezpieczać jabłka?
Metodą zabezpieczającą jabłka przed rozwojem chorób przechowalniczych jest przede wszystkim stosowanie aktualnie zarejestrowanych środków ochrony roślin. Musi to nastąpić w czasie wegetacji, czyli wtedy gdy dochodzi do zakażenia. O efektywności ich stosowania decydują przede wszystkim wybór odpowiedniego środka, właściwa dawka, termin stosowania oraz technika wykonywania zabiegu.
Jabłka można zabezpieczyć poprzez ostrożny zbiór, który pozwoli na wyeliminowanie uszkodzeń owoców. Ważne jest też, aby utrzymywać w czystości pojemniki do zbioru, a także skrzynki i skrzyniopalety. Niezwykle ważne jest również utrzymanie higieny w obiektach przechowalniczych.
Duże znaczenie ma też ochrona w okresie przedzbiorczym. Polega ona głównie na zapobieganiu gorzkiej zgniliźnie jabłek i stosowaniu chemicznych środków ochrony roślin. Na skuteczność mają wpływ: podatność odmiany, stopień nasilenia choroby w poprzednim roku oraz warunki atmosferyczne. Wykonuje się od jednego do trzech zabiegów, w terminie od półtora do jednego miesiąca poprzedzającego zbiory. Kolejne zabiegi zaleca się przeprowadzać w odstępach 10–14 dni, w zależności od potrzeb i warunków pogodowych. Należy pamiętać o zachowaniu okresu karencji preparatu.
Przykładowe preparaty
Jednym ze skutecznych i polecanych preparatów zwalczających choroby przechowalnicze jabłek jest np. Geoxe 50 WG – fungicyd o szerokim spektrum działania. Zalecane są dwa opryski w sezonie, co 14–10 dni oraz 7–3 dni przed zbiorem owoców. Dawka maksymalna to 0,45 kg/ha, a optymalna – 0,25 kg/10 000 m2 ściany owoconośnej. Okres karencji to trzy dni. Sprawdzi się zarówno przy gorzkiej zgniliźnie, jak i szarej pleśni.
Do zwalczania gorzkiej zgnilizny jabłek polecany jest również Bellis 38 WG. Działa zapobiegawczo i interwencyjnie. Zaleca się jego stosowanie nie częściej niż dwa razy w sezonie, naprzemiennie z fungicydami o innym mechanizmie działania. Dawka to 0,8 kg/ha.
Świetnie sprawdzi się też Luna Experience 400 SC. Zwalcza gorzką zgniliznę, parcha przechowalniczego, szarą pleśń, brunatną zgniliznę, mokrą zgniliznę. Środek stosuje się jeden raz w sezonie wegetacyjnym w dawce 0,75 l/ha.
O autorze
Dominika Gębiś
