Czy warto inwestować w polski rynek owoców jagodowych? (cz. 1) – Jak wygląda polski rynek owoców jagodowych?

od Redakcja , 31 marca, 2017

Uprawa owoców jagodowych w naszym kraju odgrywa ważną rolę w produkcji ogrodniczej, zarówno w Polsce, jak i w Unii Europejskiej. Hodowlą różnych gatunków zajmuje się obecnie niemal 300 tys. przeważnie małych i średnich gospodarstw – podaje ogrodnictwu.expert dr Dariusz Paszko z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.

W ostatnich pięciu latach ogólny areał uprawy owoców jagodowych jest dość stabilny i wynosi ok. 133–146 tys. ha, zaś zbiory – 512–601 tys. ton. Zbiory owoców jagodowych stanowią średnio 13,5% zbiorów owoców ogółem, a ich produkcja systematycznie rośnie – w 2016 r. wynosiła 558 tys. ton i zwiększyła się od 2000 r. o ok. 36%. W światowej produkcji owoców jagodowych udział Polski jest dość stabilny, na poziomie 8–9%.

Hodowla owoców jagodowych należy do bardzo pracochłonnych, bowiem oprócz porzeczek, których zbiory mogą być zmechanizowane, produkcja pozostałych gatunków jagodowych wymaga dużych nakładów siły roboczej, głównie do zbioru i pielęgnacji plantacji – podkreśla Paszko.

Regionalny charakter produkcji

Trzeba pamiętać o tym, że większość owoców jagodowych w Polsce jest zagospodarowana przez przemysł przetwórczy, zaś ceny na rynku przetworów są niższe niż na rynku owoców świeżych.

Koncentracja produkcji owoców jagodowych głównie na przetwórstwie oraz związana z tym presja konkurencyjności wymuszają określone działania w sektorze zlokalizowanym przede wszystkim w regionach, w których koszt siły roboczej jest jeszcze dość niski i gdzie istnieją wystarczające zasoby pracy własnej i najemnej. Z tego powodu uprawa owoców jagodowych w Polsce ma charakter wybitnie regionalny – zaznacza ekspert.

Gdzie produkuje się najwięcej?

Według dr. Dariusza Paszko największe znaczenie w uprawie jagodowych mają trzy regiony, które zapewniają niemal 70% krajowej produkcji owoców jagodowych. Są to: Lubelszczyzna (ok. 42,4% wielkości ogólnej produkcji), z dominującą produkcją malin (79%), agrestu (49%) i porzeczek (32%), oraz woj. mazowieckie (16,2%) i łódzkie (9,1%).

Wobec utrzymującego się dość wysokiego poziomu bezrobocia na obszarach wiejskich sektor owoców jagodowych stanowi nadal ważne źródło pracy i dochodów. Krajowe dane szacują, że cały sektor owoców jagodowych to ponad 200 tys. pełnoetatowych miejsc pracy w produkcji, marketingu i przetwórstwie. Niestety, struktura gospodarstw zajmujących się uprawą roślin jagodowych jest dość mocno rozdrobniona – podkreśla ekspert.

Rozdrobnienie produkcji

Jak wskazuje dr Dariusz Paszko, w Polsce w produkcji owoców jagodowych przeważają gospodarstwa małe (1–5 ha) oraz średnie (5–10 ha), w których praca opiera się głównie na własnych zasobach siły roboczej i sezonowej, zwłaszcza w okresie zbioru owoców. Z jednej strony czyni to je dość elastycznymi w dostosowywaniu się do zmian popytu na rynku oraz w miarę odpornymi na kryzysy koniunkturalne. Z drugiej jednak strony, ze względu na niewielką skalę i dochodowość produkcji, możliwości ich rozwoju są dość ograniczone.

Z powodu rozdrobnienia dostaw większości owoców jagodowych są one gromadzone w punktach skupu rozsianych po wsiach regionów produkcji. Duże gospodarstwa rolne zaś zwykle sprzedają swoje produkty bezpośrednio do przemysłu, sieci handlowych lub kierują na eksport. Obecnie niewielka część (ok. 10–15%) dostaw owoców jagodowych dla przemysłu odbywa się w ramach umów zawieranych pomiędzy producentami a przetwórcami.

Ekspert dodaje, że jednym z największych problemów, jaki cechuje sektor owoców jagodowych, jest niski poziom zorganizowania się producentów. Dotyczy to zarówno handlu wewnętrznego, przetwórczego, jak i eksportu. Rynek owoców jagodowych od strony popytowej ciągle się zmienia, wzrastają wymogi stawiane jakości owoców, wielkości dostaw oraz oczekiwania ze strony handlu odnośnie przygotowania owoców do sprzedaży detalicznej.

Wymagania ze strony rynku w dzisiejszych uwarunkowaniach mogą być spełnione tylko przy działaniu kompleksowym – kocentracja podaży, zabezpieczenie terminowości dostaw czy zdrowotności owoców.

Czym wygrywamy?

Cenną cechą sektora owoców jagodowych jest to, że uprawy mogą być prowadzone również na obszarach o niekorzystnych warunkach (np. podgórskich). Stwarza to odpowiednie warunki zwłaszcza małym gospodarstwom rolnym, które często przeważają na terenach o niekorzystnych warunkach lub obszarach podgórskich. W takich gospodarstwach produkcja owoców jagodowych umożliwia lepsze wykorzystanie rodzinnej siły roboczej. Często stanowi to też dodatkowe źródło dochodu dla rolników pracujących w niepełnym wymiarze godzin – mówi dr Dariusz Paszko.

Jak wypadamy na tle innych krajów europejskich?

Na to pytanie odpowiemy w kolejnym artykule z tej serii.